ماریه دختر شمعون
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| لقب | ماریه قِبْطیه • ام المؤمنین |
| زادگاه | روستای «حفن» از مناطق «انصنا»، مصر |
| خویشاوندان | پیامبراکرم(ص) • ابراهیم پسر رسول خدا |
| درگذشت | محرم سال ۱۶ هجری، مدینه |
| مدفن | قبرستان بقيع |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | سال هفتم هجری قمری |
| دلیل شهرت | همسر رسول خدا(ص) |
ماریه دختر شمعون (درگذشت: ۱۶ق) معروف به ماریه قِبْطیه، از همسران پیامبر(ص) که ابراهیم از او زاده شد. مقوقس، حاکم مصر و اسکندریه در پاسخ به نامه پیامبر، او را به همراه هدایایی برای پیامبر فرستاد. در میان همسران پیامبر، غیر از حضرت خدیجه، ماریه تنها زنی بود که از پیامبر صاحب فرزند شد.
قبل از ازدواج با پیامبر(ص)
| همسران پیامبر (ص) |
|---|
|
|
ماریه دختر شمعون در روستای «حفن» در یکی از مناطق «انصنا» در مصر به دنیا آمد. در سال هفتم هجری قمری، رسول خدا(ص) حاطب بن ابی بلتعه را به همراه نامه‌ای به سوی مقوقس حاکم مصر و اسکندریه فرستاد تا او را به اسلام دعوت کند. مقوقس در پاسخ به دعوت پیامبر (ص) ماریه را که از دختران ملوک مصر بود به همراه خواهرش «سیرین» و به نقلی «شیرین» و همچنین هدایای بسیار، برای رسول خدا(ص) فرستاد. مقوقس همراه این هدایا نامه‌ای نیز برای پیامبر نوشت که در بخشی از آن آمده است: «من فرستاده تو را اکرام کردم و به سوی تو، دو کنیز فرستادم که در سرزمین عظیم قبط، دارای منزلت هستند.» روایت شده که حاطب بن ابی بلتعه در بین راه اسلام را بر آن دو عرضه کرد و آنان مسلمان شدند.
ازدواج با پیامبر(ص)
پس از ورود به مدینه، رسول خدا (ص) ماریه را برای خود برگزید و سیرین را به حسان بن ثابت بخشید. نخستین منزل ام المؤمنین ماریه، خانه حارثة بن نعمان بود. او یک سال در این منزل سکونت داشت.
شایستگی‌های ماریه و توجه پیامبر به او، حسادت برخی از زنان پیامبر، به خصوص عایشه را برانگیخت.
ماریه، زنی پاک، دیندار و از زنان صالح، نیکوکار، شایسته و مورد توجه و علاقه پیامبر (ص) بود و مورخان و سیره‌نگاران او را به حسن دینش ستوده‌اند. پیامبر (ص) در بیان علاقه خود به او فرمود: آنگاه که مصر را فتح کردید، با آنان به خوبی برخورد کنید، چون من داماد آنان هستم».
نزول آیاتی از سوره تحریم
روزی حفصه در روز مخصوص خود نزد پیامبر (ص) رفت و از ایشان اجازه خواست جهت کاری نزد پدرش برود. حضرت به او اجازه داد. پس از رفتن حفصه، آن حضرت ماریه را به خود طلبیدند. وقتی حفصه پیامبر را با ماریه دید ناراحت شد و با پیامبر درشتی کرد. رسول خدا (ص) برای رضایت او، ماریه را بر خود حرام کرد.
در این هنگام آیات اول سوره تحریم نازل شد:
- «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللهُ لَكَ ۖ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ ۚ وَاللهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»
- «ای پیامبر، چرا برای خشنودی همسرانت، آنچه را خدا برای تو حلال گردانیده حرام می‌کنی؟ خدا[ست که] آمرزنده مهربان است.»
در نهایت، ماریه نزد رسول خدا(ص) ماند، اما توجه پیامبر به وی همچنان ناراحتی برخی زنان پیامبر (ص) را در پی داشت. این وضعیت با اعلان بارداری ماریه تشدید شد. از این رو پیامبر خدا (ص) ماریه را از مدینه خارج و در بخش بالای مدینه در نخلستان کوچکی به نام عالیه که در غزوه بنی نضیر به ایشان رسیده بود (و امروزه به مشربه ام ابراهیم معروف است) مسکن داد و برای دیدنش به آنجا می‌رفت.
اکنون این محل به صورت قبرستانی مخروبه است و قبر نجمه مادر امام رضا(ع) و جمعی از امام‌زادگان و دوستداران اهل بیت(ع) در آنجاست. از آنجا که ایرانیان گاهی برای زیارت به آنجا می‌رفتند در سال‌های اخیر دیوارهای بلندی بر گرد آن ساخته شده و اجازه بازدید از آن را نمی‌دهند.
تولد ابراهیم
گفته‌اند که ماریه تنها زنی جز خدیجه بود که برای پیامبر اکرم(ص) فرزند آورد. مدتی پس از استقرار ماریه در منزل جدید، ابراهیم فرزند رسول خدا (ص) در ذیحجه سال هشتم هجری به دنیا آمد و جبرئیل نازل شد و حضرت را با عنوان «اباابراهیم» سلام داد. نقل است که بعد از تولد ابراهیم، پیامبر شاد شد و او را به عایشه نشان داد و فرمود: «ببین چقدر این بچه شبیه من است!»
ابراهیم در سال دهم هجری، از دنیا رفت و در بقیع دفن شد. پیامبر(ص) در غم او اندوهگین شد و فرمود: «این غم، اشک را جاری و قلب را اندوهناک می‌کند ولی من چیزی نمی‌گویم که باعث خشم پرورگار گردد.»
ماجرای افک
ماجرای افک به ماجرایی در تاریخ صدر اسلام گفته می‌شود که بخشی از آیات سوره نور (آیات ۱۱ تا ۲۶) بدان اشاره دارد. برخی از روایاتی که درباره شان نزول این آیات نقل شده، مصداق آیات را عایشه می‌داند و بنا بر برخی دیگر از روایات، فردی که به او تهمت زده شد، ماریه قبطیه بود.
درگذشت
ماریه، پنج سال بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) در محرم سال ۱۶ هجری درگذشت و در بقیع دفن شد.
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۰۷
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۱۱، ص۶۱۷.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۱۱، ص۶۱۷
- ↑ رجوع کنید به: ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۸، ص۱۷۱.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۳، ص۲۲.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۷۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۰۷.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۱۳۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۸، ص۱۸۲.
- ↑ سوره تحریم، آیه ۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۰۷.
- ↑ ، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۵۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۴۵۰
- ↑ نک: بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۴۵۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۴-۱۱۵.
- ↑ فخررازی، التفسیر الکبیر، داراحیاء التراث العربی، ج۲۳، ص ۱۷۳
- ↑ قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص ۹۹.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۱۱، ص۶۱۸.
- ↑ علامه طباطبایی این شأن نزول را منطبق بر آیه نمی داند .طباطبایی، المیزان، ج۱۹، ص۳۳۸
منابع
- «ماریه همسر پیامبر (ص) مادر ابراهیم»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه علمیه، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۳۹۶.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۹۹۰م.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار وریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۹۶م.
- حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۷۸ق.
- فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، درالکتاب، ۱۳۶۷ش.
- «ماریه همسر پیامبر(ص) مادر ابراهیم»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، مجله پیام زن مرداد ۱۳۸۷، شماره ۱۹۷ .